Odin, İsa Məsih və Baldr

[Hermanubis]

Hazırki mövzuda şimal paqanizminin xristianlıq rəvayətlərinə daha bir oxşarlığından söz açacağıq.

Baldr - As qrupuna daxil olan tanrılardan biri, Odinin və onun həyat yoldaşı Friqq ilahəsindən ikinci oğludur. Qədim skandinavların "Parlayan Tanrı" adlandırdıqları Baldr, hamı və bütün digər tanrılar tərəfindən sevilirdi. O heç kimə pislik edə bilməzdi və heç kim də ona pislik edə bilməzdi. Baldr Nannanın əri və Forsetinin atası idi və onlarla birlikdə cənnətin qədim skandinav ekvivalenti hesab oluna bilinən Breidablikdəki palatasında yaşayırdı. Bu yerdə əxlaqsız və natəmiz heç nə ola bilməzdi, ona görə də dünyanın bütün məhkəmələrinin ən böyüyü burada idi; onun sayəsində Breidablikdə ədalət bütün tərəfləri tamamilə qane edirdi. Baldrın özü kimi mükəmməl bir həyatının ironiyası onun həyatını itirməsinin özəlliyindədir. Parlayan Tanrı məhz ölüm epizoduna görə xatırlanır.

Bir tanrının ölümü, tanrıların ölməz və yenilməz olduğuna dair ümumi inancdan maraqlı bir uzaqlaşmadır. Yunan və Roma panteonunun bütün tanrıları əbədi mövcud idi, bu, qədim inanclar üçün standartdır. Halbuki Skandinaviya mifologiyasında bütün tanrılar ölməli idi. Bütün Aslara məlum olan vaxt və məkan müəyyən idi və hamı bilirdi ki, tanrılar yıxılacaq və dünya qaçılmaz Raqnarokla qarşılaşacaq. Balderin ölümü Raqnarokun müjdəçisi idi, ona görə də ən təmiz tanrının ölümü təkcə kədərləndirici deyil, həm də qorxuncdur.

Baldrın ölümü Böyük Edda əsərində daha yaxşı təsvir olunmuşdur. Lakin, buradakı maraqlı aspekt xristinalıqla olan paralellərdir. 

Odin və İsa Məsih kimi Baldr də qaçılmaz ölümünü bilirdi. Baldrı kor tanrı Höd öldürür. Kor tanrılar taleyin və hökmün əksidir (Themis, Triglav). İsa da onun kimi mühakimədən (ədalətsiz, yəni “kor”) keçir. Onun qatilləri “nə etdiklərini bilmirlər” (Luka 23:34), yəni onlar əslində kordurlar. Höd Balderi bağamburc iynəsi ilə öldürür (Mistlteinn, “Dumanlı Tiyə”), yəni. Allahın Oğlunun Ox/Nizəsi ilə. Ölümdən sonra Baldr Helə, Məsih isə Ölülər Dünyasına enir. Lakin sonra hər iki tanrı dirilir ki, bu da onları Hind-Avropa panteonlarındakı ölən və dirilən (günəş və bahar) tanrılarının arxetipinə bənzədir.

Baldrın ölümündən sonra tanrılar dünyanı dolaşır və hər şeydən (məxluqlardan və əşyalardan) Baldrın ölümü üçün ağlamağı xahiş edirlər ki, bu da bir növ “evangelizm” adlandırıla bilər. Onun ölümündən sonra Fimbulvetr adlanan apokaliptik dövr başlayır. Bu, Əhdi-Cədid mifindəki Dəccal hökmranlığına bənzəyir. Maraqlıdır ki, Fimbuvetr də Yəhyanın Apokalipsisinə görə Dəccal Hökmranlığı kimi üç il davam edir, lakin bu, İsa Məsihin ölümü ilə dirilməsi arasında üç günü də göstərə bilər.

Baldr atası Odinin öldüyü Apokalipsisdən (Ragnarok) sonra diriləcək. Bundan sonra Baldr xristianlıqda hökmün/gücün Atadan Oğula ötürülməsinə bənzəyən bir yolla, yeni ali tanrıya çevriləcək (hakimiyyəti atasından sülalə olaraq miras alır). Biz bu motivi bir çox ənənələrdə görə bilərik, burada (səmavi) Ata dünya üzərində hakimiyyəti öz (günəş) Oğluna verir və özü də təqaüdə çıxır. Pravoslavlarda bu, belə bir çaşdırıcı ifadəni xatırladır - "Allah öləndə Nikola allah olacaq." Bu həm də qədim teoloji motivdir, ona əsasən Yaradan Tanrı-Demiurq Dünyanı yaradaraq onun üzərində hakimiyyəti arxontlara, “tanrılara” ötürür.

Odin (Qaranlıq) Göy Tanrısıdır. Onun oğlu Baldr Günəş, bahar tanrısıdır, İncil mifinə paralel misal gətirsək, o, Oğuldur, Odin isə (hamının/Allfather) Atasıdır. Lakin artıq qeyd etdiyimiz kimi, İncil hekayəsi çərçivəsində Oğul Ata ilə həm də mahiyyətcə eynidir. Səma ayrı bir obyekt deyil və bir çox ayrılmaz hissələri üzərində yerləşən və ona daxil olan Ay, Ulduzlar və Günəşi ehtiva edir. Onlar Vahid Səmanın təzahürləri, emanasiyalarıdır.

Günəş Səmadan ayrılmazdır (sanki dəmirçi allah tərəfindən ona “mixlanmışdır”) və Oğul da Atası ilə birdir. Oğul Atasının yenidən doğuluşu (və ya davamıdır).